سینما و مسجد؟

خب شاید تیتر کمی تعجب برانگیز باشد. سینما و مسجد؟ مگر میشود؟ چند شب پیش حاجاقای سرلک مهمان برنامه خندوانه بود. پیشنهاد دادند امامان جماعت در مساجد فیلمهای خوب را معرفی کنند. اصلا به نظرم حتی فیلمها را در همان مساجد پخش کنند. چه ایرادی دارد؟ اینطوری ذائقه سازی هم انجام میشود. البته این از آن ایده هایی است که تا عملی شدن سالها فاصله دارد. ولی واقعا فکر خوبی است. البته نمیگویم موسیقی را در مسجد پخش کنند. لیکن میتوان موسیقی خوب را هم معرفی کرد. چرا از تئاتر در مساجد استفاده نمیشود؟ همین مسجد ما تقریبا هر شب یک نفر را می آورد تا 40 تا 50 دقیقه برای ملت سخنرانی کند؛ و اکثر این افراد هم بسیار کسل! خب به جای آن کمی از هنر استفاده کنیم. برد در انتخابات سیاسی نیازمند پیروزی در انتخابات فرهنگی است. 4 سال فرهنگ را میبازیم بعد انتظار داریم در میدان سیاست پیروز شویم. چقدر خوبیم ما!

پس از انتخابات

4 سال پیش ما تا 4 روز قبل از انتخابات پیروز بودیم. هیچکس فکرش را هم نمی کرد که فردی چون روحانی از دل انتخابات پیروز بیرون آید. ولی خب اختلافات عجیب جریان اصولگرایی، مخصوصا نظریه فوق پیشرفته «اصلاح طلبان در میدان نیستند» از سوی بزرگی که از ته قلبم به او ارادت دارم باعث شد که چرخ روزگار بچرخد و روحانی رئیس جمهور ما بشود. عصر شنبه، فردای روز انتخابات، یکی از میان ما بلند شد، آستین همت را بالا زد، غم زده نشد، بسم الله گفت و یادآور شد که «تازه کار ما شروع شده است». مات و مبهوت ماندیم. دوستش داشیم، اما حرفش را نمی فهمیدیم. مطمئن بودیم بی دلیل حرف نمی زند ولی جهانی پر از معنا که پس پرده کلماتش پنهان شده بود را نمی دیدیم. ما دوست داشتیم از خواب بیدار شویم و ببینیم که پیروزی حسن روحانی تنها یک کابوس بوده است. اما او کابوس را قبول نداشت. قصد داشت از فرصت 4 ساله حسن روحانی نهایت استفاده را بکند. دست بر زانوانش گذاشت، یا علی گفت و عشق را آغاز کرد. کارگروه های متفاوتی تشکیل داد: کارگروه اقتصادی، کارگروه اجتماعی، کارگروه بهداشت، کارگروه روابط خارجی، کارگروه فرهنگ، کارگروه هنر...که چه بشود؟ که همه زوایای سیستم اجرایی کشور را بررسی کند. با بزرگان علمی کشور جلسه گذاشت، صحبت کرد، حرف هایشان را شنید، برایش فرقی هم نمی کرد که این فرد دانشمند اصولگراست یا اصلاح طلب، راستی است یا چپی، با هر کسی که فکر میکرد میتواند مشکلی از نظام و مردم را حل کند صحبت کرد. راستش را بخواهید برنامه اش را ندیدم، اما دوستانی دارم بهتر از آب روان! به زلالی رود، به سفیدی صبح، به زیبایی شبنم روی برگ درختان سبز بهاری، قابل اعتمادتر از دو چشمانم، عاشق ایران، پیرو اسلام، حرف هایشان؟ راست تر از صداقت، درست تر از حقیقت، اگر آنها بگویند این برنامه، جامع ترین برنامه اجرایی کشور است، من حتما قبول میکنم. او اما به همین نشست ها و جلسات اکتفا نکرد، برخلاف استاندار استان تهران که معتقد بود در استان تهران پدیده حاشیه نشینی شهرها وجود ندارد (در حالیکه در حاشیه شهر تهران 1 میلیون حاشیه نشین داریم) و از حیطه تحت نظارت خودش خبر ندارد، او به شهرها، روستاها، دهاتها و هر جایی که زندگی جاری بود سر زد، به مناطقی رفت که مردم آنجا از نظر سیستم اداری ما وجود ندارند، از شمالی ترین نقطه تهران تا مستضعف نشین ترین مناطق ایران را از نزدیک دید. یک برنامه علمی-عملیاتی را طی این 4 سال آماده کرد. منتظر بود دوران رقابت های انتخابات ریاست جمهوری شروع شود که...احساس کرد فضای کشور برای بزرگی چون او آماده نیست. در غار دلش اما، نخزید. کنار کاندیدایی که فکر میکرد میتواند مشکلی از مشکلات کشور را حل کند ایستاد، از او حمایت کرد. شهر به شهر برای تبلیغ او رفت. حتی می گویند برنامه تهیه شده را به او سپرد تا اگر پیروز شد اجرایش کند. نمیدانم برنامه اش محتوی چه مطالبی است. جزء اسرارش شاید باشد، شاید هم نه، همگان بدانند، بخشهایی از آن را در سخنرانی ها بیان کرده. اما میدانم برنامه او، برنامه ای اجرایی و عملیاتی است؛ مبتنی بر علم روز. او 4 سال زحمت کشید، کار کرد، نایستاد. حرکت کرد. منتظر نماند. اقدام کرد. شاید روزی مردم ایران لیاقت چون اویی را پیدا کنند. البته اگر همچنان اینچنین پاک، ساده و بی آلایش بماند.

خدایش رستگارش کناد

او مرد میدان جانبازی، و قهرمان میدان سیاست است. او عزیز دل من، آقا سعید جلیلی بزرگ است.

نگفتم دکتر است، چون امروز هر کسی از راه میرسد دکتر خطابش می کنند. او جانیاز جنگ است، مرد میدان سیاست، او؛ یک کلام، عبد است.

خدایش رحمت کناد....

باشد که چون او زیاد شوند.

امروز اگر به رئیسی رای میدهم یک دلیلش حتما حمایت سعید جلیلی از اوست..

باشد که رستگار شویم...

از نماز تا خط مشی‌ گذاری در دولت اسلامی

سطوح 9 گانه سیستم‌ها به این ترتیب است: 1)سطح چارچوب‌ها یا ساختارهای ایستا؛ 2)سیستم‌های متحرک ساده؛ 3)سیستم‌های سایبرنتیکی؛ 4)سیستم‌های باز و خودکفا و قادر به تولید مثل؛ 5)سیستم‌های تکاملی رستنی؛ 6)سیستم‌های حیوانی؛ 7)سیستم‌های انسانی؛ 8)سیستم‌های اجتماعی؛ 9)دنیای ناشناخته‌ها! یکی از بنیان‌های نظریه سیستم‌ها، صدق ویژگی‌های سیستم‌های سطوح پایین‌تر (با پیچیدگی کمتر) در سیستم‌های سطوم بالاتر (با پیچیدگی بیشتر) است. یعنی به طور مثال، انسان‌ها همه ویژگی‌های سیستم‌های ]جنس[ حیوانی را دارند، بعلاوه وجود ویژگی‌های دیگر سیستم‌های ]جنس[ انسانی که همین ویژگی‌های اضافی باعث پیچیده‌تر شدن سطح سیستم‌های انسانی از سطوح قبلی می‌شود. طبق این قاعده، برای شناخت سیستم‌های انسانی، می‌توان و باید از ابزارهایی که منجر به شناخت سیستم‌های قبلی می‌شوند استفاده کرد بعلاوه ابزارهای دیگری که مختص سیستم‌های انسانی هستند. به طور کلی، برای شناخت هر سطحی از سیستم باید از مجموعه‌ ابزارهایی استفاده کرد که بخشی از این مجموعه ابزارها متعلق به سیستم‌های سطوح پایین‌تر هستند. البته ناگفته نماند که استفاده از ابزارهای شناخت سطوح پایین‌تر گرچه لازم است ولی کافی نیست. به طور مثال با استفاده از ابزارها و روش‌هایی که منجر به شناخت سیستم‌های سطوح اول تا هفتم می‌شوند منجر به شناختی ناقص از سیستم‌های سطح هشتم می‌شود. به همین منظور برای شناخت هر سطحی از سیستم‌ها باید ابزارهای خاص همان سطح نیز طراحی شوند. اما واقعیت این است که در سیر تاریخی شناخت هر سطحی از سیستم‌ها احتمالا الزامی است که از ابزارهای شناخت سطوح سیستمی پایین‌تر شروع کنیم تا به سطحی از پختگی برای طراحی ابزارهای اختصاصی سطح مد نظر خود نیز برسیم. این واقعیت در علوم اداره و سازمان کاملا عیان است. چرا که اندیشمندان اولیه این علوم، ابتدا از ابزارهای سیستم‌های سطح اول کار را شروع کردند و به سازمان، دیدگاهی کاملا غیرپویا داشتند. اما با گذر زمان، متوجه شدیم که باید سطح پژوهش را بالا ببریم و از ابزارهای سطوح بالاتر نیز استفاده کنیم. تا امروز، ما به ابزارهای سطح سوم رسیده‌ایم. متاسفانه با وجود تلاش‌های درخور تحسین هنوز نتوانسته‌ایم از ابزارهای سطوح 4 به بالا برای شناخت سازمان و اداره استفاده کنیم. اما از آنجایی که امروزه تلاش‌های گسترده‌ای برای فهم علم اداره از منظر اسلام می‌شود، این یادداشت بر آن است که از ابزار نماز برای شناخت و فهم علم خط مشی‌ از منظر اسلام بهره ببرد. البته چنین مطلبی شایسته آن است که در وسعت یک مقاله و حتی یک کتاب بیان شود. اما به دلیل نویی و تازگی، قصد دارم تا آن را با همه پژوهشگران علوم اداره در میان بگذارم. شاید دیگران به روش بهتری این مسیر را طی کنند.

از منظر اسلام، نماز مهم‌ترین عبادت است. امام کاظم (ع) می‌فرمایند: «بهترین چیزی  که بنده بعد از شناخت خدا به وسیله آن به درگاه الهی  تقرب پیدا می کند، نماز است¹». اما مگر نماز چه ویژگی خاصی دارد که چنین امتیازی را به خود اختصاص داده است؟ پاسخ را از محضر رسول مهربانی جویا می‌شویم که فرمود: «نماز نور مؤمن است²». واژه «نور» در اینجا به اشکال مختلفی قابل تفسیر است. یکی از این تفاسیر به این شکل است که نماز، مشکلات شخصیتی و اعمال غیرالهی مومن را به او می‌شناساند. یعنی آنکه با توجه به عمق نماز، مومن می‌تواند عمق شخصیت خود را متوجه شود. اگر نمازش اول وقت نیست، اگر به جماعت نیست، اگر در نماز حضور قلب ندارد، اگر حواسش در نماز پرت می‌شود، اگر به نمازش غره می‌شود؛ همه اینها نشانه‌هایی هستند که مشکلات شخصیتی مومن را در مسیر کمال الی ا... به او نشان می‌دهند. مومن با نور نماز، به زشتی‌ها و سیاهی‌های شخصیتی خود پی می‌برد. در واقع نماز برای مومن به مثابه شاخصی است که میزان موفقیتش در مسیر قرب الی ا... را ارزیابی می‌کند. اگر نماز ستون دین است، و اگر نماز مهم‌ترین عبادت دینی است، به همین خاطر است. خداوند متعال که به نماز من و شما نیاز ندارد. اما نماز را اعتبار بخشیده است، چون نماز این قابلیت را دارد تا راهنمای مومن برای ارزیابی عمق شخصیتش باشد.

اما سوال این است، حالا که یک فرد برای ارزیابی عمق شخصیت خود نیازمند یک ملاک و شاخص است، آیا حکومت دینی که وظیفه تمهید شرایط مناسب برای اعتلای معنوی افراد را بر عهده دارد، نیازمند یک ملاک و شاخص برای سنجش و ارزیابی خط مشی‌های خود ندارد؟ پاسخ قطعا و یقینا مثبت است. اما نگارنده این سطور هنوز نمی‌داند که این ملاک چیست، از چه جنسی است، و چگونه باید ارزیابی شود. برای این سوال فقط یک پاسخ را یافته‌ام که به آن اشاره خواهم کرد.

در بند دوم سیاست‌های کلی خانواده، این نهاد محور و مرکز سنجش هر نوع خط مشی‌ گذاری در کشور ما قرار داده شده است: «محور قرار گرفتن خانواده در قوانین و مقررات، برنامه‌ها، سیاست‌های اجرایی و تمام نظامات آموزشی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی به‌ویژه نظام مسکن و شهرسازی». طبق این بند، همه قوانین و مقررات، برنامه‌ها و سیاست‌های اجرایی و نیز، تمام نظامات  آموزشی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی باید به گونه‌ای طرح‌ریزی و اجرا شوند که شرایط را برای تشکیل، حفظ و ارتقاء نهاد خانواده مهیا کنند. البته قطعا نهاد خانواده مهم‌ترین نهاد اجتماعی است ولی نمی‌دانم آیا شاخص بهتری برای سنجش خط مشی‌های یک حکومت اسلامی می‌توان یافت یا خیر. فعلا تنها پاسخ مستدل و محکم و البته قابل اجرا و اندازه‌گیری که برای سوال مطروحه یافته‌ام همین سیاست‌های کلی خانواده است که بند دوم آن به صراحت خانواده را محور هرگونه خط مشی گذاری در سیستم حاکمیتی می‌داند.

اما شاید بتوان در آینده ملاک‌های بهتری نیز برای این مهم پیدا کرد.

باشد که رستگار شویم...

 1و2: http://namaz.namaz.ir/page.php?page=showarticles&cat=23&id=28&office=namaz

از سری یادداشت های من برای نشریه چشمه

او دشمن را بازی داد

هر سال، دم‌دمای ایام عزای ارباب که می‌شود، عده‌ای که معمولا هم قصد زدن انقلاب عزیز ما را دارند، ناگاه فیل‌شان یاد هندوستان کرده و در مورد این روشن‌تر از روز به مباحثه می‌پردازند که آیا ارباب ما حسین بن علی (ع) به دنبال حکومت بود یا خیر. آیا حضرت ارباب قیام کردند یا فرار؟ در طلب حکومت بودند و یا در تمنای حفظ جان از گزند اشرار؟

از این بگذریم که دلیل این سوالات، مسئله‌ای تاریخی است و یا آنکه قصد دارند آن مفهومِ ناموزون از اسلام سیاسی که در ذهن‌های الکن خودشان است را بزنند، و یا آنکه می‌خواهند هیزم در تنور تز منحط جدایی دین از سیاست بدمند. هر نیتی دارند خدایشان هدایت کناد! و اگر قابل هدایت نیستند نابود کناد!!

اما می‌خواهم در وسع یادداشتی کوتاه، پاسخی در سطح سواد خودم بدهم. حال شمای خواننده می‌توانی ذهنت را مشغول این موضوع کنی که از اساس آیا راقم این سطور قابلیت بحث حول این موضوع را دارد یا خیر. تا شما در ذهن مبارکتان پاسخ این سوال را دریابید، حقیر چند خطی مطالبی را نوشته و نکاتی را یادآور شوم. باشد که رستگار شویم!!

نکته اول آنکه حضرت ارباب فرمودند که همچو منی با همچو یزیدی نمی‌تواند بیعت کند.خب آدم که نمی‌تواند در اجتماع باشد، با مردم دیگر زندگی کند، حقوق اجتماعی و تکالیف اجتماعی داشته باشد، اما زیر بیرق یک حکومت نباشد. در بیعت یک حاکم نباشد. نکته آن است که یا باید امام باشی یا ماموم. یا باید حاکم باشی و یا محکوم. نمی‌شود شهروند باشی، در اجتماع باشی ولی در بیعت یک حاکم عادل یا فاجر نباشی. پس وقتی حضرت ارباب می‌گوید آقاجان من با یزید بیعت نمی‌کنم و بلکه بالاتر، مثل من، کسی که در راه من است، که مرید من است، با همچو یزیدی بیعت نمی‌کند. این یعنی نفی حکومت یزید در همه دوران‌ها. پس نکته مهم‌تر آنکه وقتی حکومتی را باطل اعلام کردی و البته از اجتماع هم بیرون نرفتی، لزوما به دنبال یک حکومت دیگری باید باشی. آن زمان که در میان مسلمانان جز یزید حاکم دیگری نبوده است. پس وقتی مولایمان با او بیعت نمی‌‌کند، پس لزوما به دنبال حکومت بوده است.

اما جالب‌‌تر آن است که نکته فوق، فقط نیمی از جواب است. اصل جواب این نیست. کمی عمیق‌تر شویم. از منظر اهل بیت، حکومت همان است که مولایم علی (ع) فرمود :«والله لهی احب الی من امرتکم هذه الا ان اقیم حقا او ادفع باطلا؛ به خدا سوگند همین کفش بی ارزش برایم از حکومت بر شما محبوب تر است، مگر آن که حقی را به پا دارم یا باطلی را دفع نمایم». از نگاه اهل بیت عصمت و طهارت (ع) حکومت نمی‌تواند هدف باشد. خب پس کمی بحثمان مشکل شد، بالا گفتیم حکومت هدف بوده اما اینجا گفتیم حکومت هدف نیست. بالاخره کدام درست است؟ هدف بوده یا نبوده؟ بهتر است روده درازی نکرده و در برابر سخن امام شهیدمان کرنش کرده و پاسخ را از وجود تابانش درخواست کنیم. آن بزرگوار می‌فرمایند که من برای اصلاح امت جدم خروج کرد. این اصلاح می‌تواند به 2 شکل باشد. اگر حکومت شد که خب چه بهتر. با ابزار بهتری می‌‌توان دست به اصلاح زد. اما اگر حکومت میسر نشد، با ایثار و نثار ثار خدا، جامعه خواب‌ آلوده را بیدار می‌کنیم. این دقیقا همان مشکلی است که امام مجتبی (ع) به دلیل جهل عمیق و البته از آن مهم‌تر فریبکاری دشمن با آن مواجه بودند. در زمان امام دوم شیعیان، چون معاویه قدرت فریب بالایی داشت و در انظار اقدام به فساد نمی‌کرد و به شدت تظاهر به اسلام می‌کرد، این راه دوم یعنی نثار خون، بر امام مجتبی (ع) بسته بود. او اگر به شهادت می‌رسید صدایش به گوش کسی نمی‌رسید. همه می‌‌‌گفتند پسر علی (ع) در راه حکومت و کسب دنیا کشته شد –نعوذ بالله-. اما در عصر امام حسین (ع) و البته در دوران حاکم متجاهر به فسقی همچو یزید، زمین بازی امام حسین (ع) بسیار بزرگتر بود. از این رو اگر به حکومت می‌رسید یا اگر جام شهادت می‌نوشید، هدف که بیدار کردن جامعه اسلامی بود کاملا در دسترس بود. بحث این است که سوال مطرح شده در ابتدای نوشته مبنی بر اینکه سیدالشهدا به دنبال حکومت بود و قیام کرد، یا آنکه از ترس جان در حال فرار بود، از اساس سوال بی‌‌ریشه‌ای است. سوالی است نشات گرفته از اذهانی تاریک و دانشمندانی بی‌سواد، و یا معاندینی نادان! هر کس با اندک مطالعه‌ای در ما وقع قیام حسینی، بالاخص از شروع سفر از مدینه تا مکه و سپس کربلا به راحتی می‌تواند این معنی را درک کند. هدف امام، در واقع نه حکومت بود و نه شهادت. هدف یک چیز بود: اصلاح امت رسول الله (ص). این اصلاح به 2 شکل می‌تواند صورت گیرد. با کسب حکومت و اقدام به نهادسازی، وضع قانون، مهندسی فرهنگی و در آخر تمدن‌سازی؛ و راه دوم نواختن سیلی در گوش تمدن منحرف یا در واقع شهادت بهترین خلق خداوند، با لب تشنه در میان دو نهر آب به طوری‌ که خون امت به جوش آید.

آری، باید زمین را بزرگ‌تر چید به گونه‌ای که در ظاهر پیروز شویم و یا کشته شویم، در هر دو صورت پیروز باشیم. البته کشت این زمین به دست با برکت امام مجتبی (ع) بود. اما این زمین در زمان حضرت سیدالشهدا آماده جنگ ولایت الهی و ولایت طاغوت شد. این زمین به گونه‌ای آماده شده بود که در هر صورتی ولایت الهی پیروز قطعی آن بود. چه می‌کشت و چه کشته می‌شد.

 

سیاست دینی است؟

"بله"، قطعا واضحترین پاسخ من به سوالی است که در تیتر مطرح کردم. سیاست دینی است و این دیگرانند که پایشان را از گلیمشان بیشتر دراز کرده اند. دین بدون سیاست ملعون است و سیاست بدون دین منحرف. البته بحث من در مورد دین است. همان که واحد است و ذاتی و از سوی خداوند متعال. اگر دین را تاریخی بدانیم خب پاسخ من هم متفاوت خواهد بود.

لحظاتی پیش سخنان دکتر سروش را گوش میدادم. فردی در همین مورد از ایشان سوال کرد و ایشان پاسخ دادند که سیاست همچون یک اتومبیل است که هر کسی رانندگی بلد باشد میتواند آن را براند. حال این راننده میتواند متدین باشد یا نباشد. ولی ذات سیاست دینی نیست اما متدینین هم میتوانند سیاسی باشند.

در پاسخ به این استاد فرهیخته باید عرض کرد که اولا استدلال شما مبتنی بر تمثیل است که ضعیفترین نوع استدلال است. ثانیا اینکه متدینین میتوانند سیاسی باشند یا نباشند متفاوت است از اینکه دین سیاسی است یا سیاست دینی است یا خیر. من نیز قبول دارم که متدینین ممکن است اهل سیاست باشند یا نباشند. بالاخره سیاست به نوعی یک مهارت است و پیچیدگی هایی دارد که هر کسی را توان درک آن نیست. پس متدینین می توانند سیاسی باشند و میتوانند هم سیاسی نباشند. اما دین قطعا سیاسی است و بالاترین سطوح از مومنین قطعا درک بالایی از پیچیدگی های سیاست دارند. دین مسیر کمال انسان است و انسان کامل نمیشود مگر آنکه در عرصه سیاست آزمایش خوبی را پس بدهد.

منطق دیگر ایشان نیز این بود که سیاست قبل از دین وجود داشته است پس سیاست ماهیتا دینی نیست. این نکته نیز از فرد اهل مطالعه ای چون ایشان بعید بود. طبق نص صریح قرآن کریم اولین انسانهایی که روح خداوندی در آنها دمیده شد و فی الواقع در برابر خداوند مسئول هستند و باید پاسخو باشند حضرات آدم و حوا بوده اند. انسان واره های قبل از این دو فقط ابعاد جسمانی داشته اند و حیوانی بوده اند همانند دیگر حیوانات. جامعه نبوده اند، حکومتی نداشته اند، عقل و فطرتی نداشته اند. غریزه محض بوده اند. اما انسان به معنای امروزی از زمان حضرات آدم و حوا آغاز شده است. این دو متدین بوده اند، دین داشته اند ولی جامعه نداشته اند پس حکومت و سیاست نیز نداشته اند. پس استدلال ایشان مبنی بر تقدم سیاست بر دین طبق آیات قرآن باطل است.