در مورد چیستی خلاقیت و تعریفش حرفها زده اند. من هم به تعریف خاص خودم رسیدم
از منظر من خلاقیت یعنی تجرید یک ویژگی از جسمی و حمل اون ویژگی بر یک جسم دیگه
حالا اگر ما بتونیم بفهمیم چطوری قدرت تجرید یک ذهن افزایش پیدا میکنه. میتونیم قدرت خلاقیتش رو افزایش بدیم.
البته قدرت انتزاع هم گاهی (بیشتر از گاهی!) به کار میاد. ولی تجرید مهم تره
سه تا مفهومی که توی تیتر آوردم، سه مفهوم اصلی علم بازاریابی هستند.
نیاز، یعنی کمبودهای ما. یعنی آنچه که ما برای زندگی به آن واقعا نیازمند هستیم. نیازهای ما انسان ها همیشگی، ثابت و محدود است. از حضرت آدم (ع) تا آخرین بنی بشری که بر روی کره زمین زیست خواهد کرد نیازهایی کاملا یکسان دارند. به طور مثال اگر سلسله مراتب مازلو را در نظر بگیریم و برای هر طبقه تعدادی شاخص بشماریم به طوری که مثلا 50 شاخص در مجموع محاسبه شود. این 50 نیاز عینا هم در اولین آدم هستند و هم تا آخرین آدم باقی میمانند. نه کم میشوند و نه زیاد.
خواسته به معنای آن راهی است که ما «میل» داریم تا نیازمان را از آن طریق برطرف نماییم. مثلا نیاز گشنگی را می توانیم از راه های مختلفی برطرف کنیم. میتوانیم آبگوشت بزنیم تو رگ. می توانیم فلافل بخوریم. پیتزا، نون و پنیر، یا هر راه دیگری که بتواند «گشنگی» ما را رفع کند. اینجا مهم «میل» ماست.
ولی از بین راه های مختلفی که تمایل داریم تا نیاز را برطرف کنیم، همه راه ها را نمی توانیم انتخاب کنیم. چرا که با «محدودیت» مواجه هستیم. به طور مثال شاید برای رفع نیاز گشنگی «تمایل» داشته باشیم تا آبگوشت نوش جان کنیم. ولی ساعت 11 شب هست و ما گرسنه و زمان کافی برای پخت آبگوشت حداقل 4 ساعت. ما گشنه هستیم. میل و اولویت اول ما آبگوشت است ولی بر اساس محدودیت ها به سراغ نون و پنیر میرویم. این هم شد مفهوم تقاضا. پس تقاضا یعنی انتخاب اولویت مناسب تر بر اساس محدودیت ها.
خب سه مفهوم اصلی بازاریابی را توضیح کافی دادیم. اما نکته اینجاست؛
علم بازاریابی فعلی بر اساس خواسته شکل می گیرد. یعنی بر اساس آنچه که میل داریم. بر اساس هواهای نفسانی. بر اساس این علم میتوان خواسته های مشتری را هدایت کرد. میتوان خواسته ایجاد کرد. میتوان میل مشتری را تحریک کرد.
ولی بازاریابی اسلامی بر اساس تقاضا بنا شده است. هدفش رفع نیاز است از طریقی که اولا هواهای نفسانی را قوی نکند. ثانیا موجبات پیشرفت جامعه را برطرف کند.
فعلا همین. خودش یه کتاب حرف داره!
از منظر قرآن سه نوع نفس داریم. نفس اماره، نفس لوامه و نفس مطمئنة.
نفس اماره نفسی است که انسان را به سوی گناه و بدیها فرامیخواند. نفس لوامه نفسی است که موجب انقلاب فرد علیه خودش میشود. آن حالتِ پشیمانی بعد از گناه نشات گرفته از نفس لوامه هست. نفس مطمئنة هم نفسی است برای پرهیزگاران و رستگاران. همانان که به امر خداوند راضی اند و خدا نیز از آنها راضی است.
قطعا ما انسان ها در یک لحظه نمی توانیم هر سه نوع نفس را در یک لحظه تجربه کنیم. ولی میتوانیم در گذر زمان تحت فرامین هر سه نوع نفس قرار بگیریم.
پیشنهاد: تحقیق در مورد حالت های روانشناختی افراد، تحت فرمان هر سه نوع نفس! یعنی فردی که در حالت نفس اماره هست چه ویژگی هایی دارد. فردی که در حالت نفس مطمئه هست چی؟ و نفس لوامه چطور؟
و مهمتر آنکه آیا می توان یکی از وظایف مدیر اسلامی را این دانست که نفس لوامه افراد را علیه نفس اماره بشوراند تا فرد تحت حالت نفس مطمئنة قرار بگیرد؟
سوال جالبی است...!
دو جریان مهم سیاسی در کشور ما حضور دارند: اصولگرایان و اصلاح طلبان. در ظاهر که نگاه کنیم گویی که اصولگرایان همه جوره پای آرمانهای نظام و انقلاب ایستاده اند، ولی اصلاح طلبان همیشه با مبانی اسلام و دین و قرآن و انقلاب و نظام مشکلات اساسی دارند. خب در وهله اول درست هم هست. نوع روابط و رفتارهای دو جریان سیاسی این حرف رو تایید میکند. شعارهایی که میدهند، مواضعی که اتخاذ میکنند و کلا مصنوعات دو جریان انگاره فوق را به شدت مورد تایید قرار میدهد.
ولی من همیشه در این رابطه سوالی داشتم. رهبر معظم انقلاب حضرت امام خامنه ای روحی فداه، با رفتارهای حکیمانه خود همیشه سعی کرده اند که هر دو جریان در داخل کشور باقی بمانند. در حالیکه اگر انگاره ای که عرض شد، صحیح باشد طبیعی است که فرد اول نظام باید تمام تلاشش این باشد که اصلاح طلبان از فضای سیاسی کشور به کلی حذف شوند. خب این یک تناقض بزرگ هست. چرا رهبر نظام اینگونه رفتار می کند؟
از منظر روانشناسی سیاسی شاید اگر به موضوع بنگریم بتوان تا حدودی برای تناقض فوق توضیحی ارائه کرد.
اصولگرایان همیشه دچار یک مشکل بزرگ بوده اند و آن اینکه هیچوقت برنامه درستی برای اداره کشور نداشته اند. همیشه حرف هایشان در حد شعارهای زیبا باقی مانده است و در صحنه عمل معمولا حرف خاصی برای گفتن ندارند. چرا؟ البته همین سوال را میتوان از زوایای مختلف بررسی کرد که خب در این مجال نمی گنجد.
اگر به شعارها، آرمان ها و اهداف کلی اصولگرایان نگاهی بیاندازیم متوجه خواهیم شد که هیچ تفاوتی مابین این شعارها، آرمانها و اهداف با شعارها، آرمانها و اهداف انقلاب و نظام نمیبینیم. البته منظورم از تفاوت، تناقض نیست، بلکه همان «تفاوت» را طلب کردم. یعنی چه؟ یعنی اینکه این جریان سیاسی به عنوان بخشی از کل نظام، دقیقا همان حرفهای کلی و زیبایی را میزند که اصل نظام و رهبر کشور بیان میکند. و این اصلا خوب نیست. وظیفه جریان های سیاسی این است که آن شعار و آرمان و هدف را در صحنه عمل اجرایی کنند. یعنی باید برنامه عملی برای اداره کشور داشته باشند. وظیفه جریان سیاسی بیان مطالب فلسفی و نظری نیست. وظیفه اش ارائه راهکار برای مشکلات مختلف کشور در عرصه های مختلف است. اینکه یک جریان سیاسی فقط حرف های کل نظام را بیان کند، به معنای آن است که جریان های دیگر سیاسی یا باید در جریان ما حل بشوند، یا آنکه اگر با ما مخالفت کنند پس لزوما باید با اصل انقلاب و نظام نیز مخالفت کنند.
درواقع اینطور بیان کنم که هر نظام سیاسی یک ظرفیتی دارد، جریان های مختلف سیاسی باید خود را درون این ظرف جا بدهند. حال اگر یک جریان سیاسی تمام ظرفیت را به خود اختصاص دهد، دیگر جایی برای دیگران باقی نمی ماند. خب طبیعی است که دیگران هم تمایل به حضور در صحنه دارند، حضور آنها در صحنه نیز منوط به تفاوت شعارها و آرمان ها و اهدافشان با شعارها و آرمان ها و اهداف جریان سیاسی مقابل است.
حال اگر جریان سیاسی مقابل به معنای کلیت نظام باشد، پس لزوما جریان های دیگر برای حفظ حضور خود باید با اصل نظام مخالفت کنند.
الان نیز قضیه به همین معناست. چون اصولگرایی به معنایی یعنی کل نظام؛ اصلاح طلبان اگر بخواهند حضور مستقلی داشته باشند مجبورند که با شعارهای اصولگراها گاهی مخالفت کنند و چون مخالفت با اصولگرایی یعنی مخالفت با کل نظام، پس اصلاح طلبان مخالف نظام میشوند. البته شاید در ابتدای امر خودشان این مطلب را متوجه نشوند، ولی در بلند مدت از دل آن جریان سیاسی شعارهای ساختارشکنانه ای بروز میکند که هدفش در ابتدا فقط مخالفت با خط مشی های اصولگرایی است، ولی چون اصولگرایی یعنی کل نظام، پس لزوما اصلاح طلبی یعنی مخالفت با نظام.
البته نمیخواهم همه افراد درون جریان اصلاحات را منزه از عیب و ایراد کنم. ولی احساس میکنم اگر اصولگرایان به جای ابراز شعارهای کلی و بیان اصول نظام به شکل فلسفی و نظری، دست به برنامه ریزی های اجرایی میزدند و برای عمل و فعل خود برنامه ریزی میکردند و بیشتر بر روی همین موارد مانور میدادند، هیچگاه جریانات رادیکال اصلاح طلبی توان ابراز وجود پیدا نمی کردند.
فعلا در همین جا مبحث را تمام میکنیم، باشد که رستگار شویم!
بعدها شاید به تفصیل بر روی هر بخش این مطلب بحث کنم.
علم کلام علم 0 و 1 هاست. از منظر این علم یا کل یک مجموعه مورد قبول واقع میشود و یا همه آن رد میشود. علم عقیده است. و عقیده بسیط است. حداقل از منظر قبول شدن و نشدن بسیط است. یعنی یا اعتقادات یک فرد به صورت کامل پذیرفته میشود و یا همه اش یکجا رد میشود.
ولی علم فقه علم مدیریت جامعه است. علم فازی است. از منظر این علم یک فرد ممکن است کمی رد و کمی مورد قبول واقع شود.
این هر دو علم، گر چه در ظاهر متناقض اند ولی در باطن یک اصل را تشکیل میدهند و آن دین است.
دین یک کلیتی دارد که یا همه اش را باید پذیرفت یا همه اش را باید رد کرد. در غیر این صورت میشوی منافق. نمیشود که به صورت دلبخواهی بخش هایی را بپذیری و بخش هایی را رد کنی. ولی جامعه را نمیشود با تفکر 0 و 1 اداره کرد. بالاخره در جامعه همه نوع آدمی موجود است. شیعه واقعی هست. شیعه اسمی هست. شیعه چند امامی هست. سنی هست. اهل کتاب هست. منافق هست. کافر هست. زندیق هست و ... .
این حرف ها همه اش مقدمه اول بود.
مقدمه دوم ولی کوتاه است. وظیفه دولت و حکومت از منظر اسلام هدایت جامعه به سمت خوبی ها و نیکی ها و فلاح و رستگاری است.
نتیجه آنکه دولت موظف است به وسیله منطق فازی جامعه را به سمت 0 و 1 هدایت کند.
ما دو نوع ولایت داریم. یا ولایت الهی و یا ولایت شیطان. بعضی آدمها همیشه ولایت الهی را قبول میکنند پس میشوند 1. و بعضی دیگر نیز همیشه ولایت شیطان را می پذیرند و میشوند 0. ولی بخش اعظمی از مردم گاهی ولایت الهی و گاهی ولایت شیطان را سرلوحه اعمال خویش قرار میدهند و میشوند فاز!
حال وظیفه دولت آن است که شرایط را طوری ترتیب دهد که افراد همیشه ولایت الهی را بپذیرند. حال یا مردم با دولت همراهی میکنند یا نمی کنند. آنانکه همراه دولت (دولت واقعی اسلامی) باشند به سمت 1 شدن پیش میروند و در بلند 1 میشوند. و آنانکه ساز مخالفت دم دهند میشود 0.
پس میتوان گفت که وظیفه دولت اسلامی حرکت از تفکر فازی به سمت تفکر 0 و 1 هست.
و این خود جای کار بسیار دارد. البته کاملا نیز قابل مناقشه است!
آینده پژوهی شون از دل جنگ در اومده...!
مدیریت استراتژیکشون از دل جنگ در اومده...!
تحقیق در عملیات شون، ایضا؛ از دل جنگ در اومده...!
و احتمالا بسیاری دیگر از علوم شون...!
آمریکایی ها رو عرض میکنم. چقدر وحشی هستن اینا آخه.
سوال اینه، آیا تمدن های دیگر هم، مثل چین، ایران، روم، یونان، مصر و ... از دل جنگ به علوم و دانش می رسیدند؟
وقتی میگیم تمدن غرب نوین، یک تمدن وحشی و خونخواره، دلیلش همینه...!
از منظر تاریخی میشه به شدت روش کار کرد و مطلب نوشت...
زمان جنگ رو به دلایل زیادی کنار میگذاریم.
اما بعد از جنگ و تا به امروز، 4 رئیس جمهور داشتیم که اولی و دومی فتنه گر شدند. سومی اهل انحراف از ولایت. و چهارمی هم که خودش قربون خودش بره از الان زده به جدول!
خب مشکل کجاست؟ چرا یک نظام نمیتونه حتی یک رئیس جمهور منطبق با اهداف و چهارچوبهای خودش تربیت بکنه؟ از زوایای مختلفی میشه به این موضوع پرداخت. اما از یک زاویه خاص هم میشه روش بحث کرد که موضوع این پست خواهد بود؛ بحث مفهوم دموکراسی!
در ابتدا از شمای خواننده اجازه میخواهم که حرف آخر را همین اول بزنم؛ مرگ بر دموکراسی، بله درست رویت کردید؛ مرگ بر دموکراسی!
دموکراسی رو با «رای مردم» اشتباه نگیرید. دموکراسی خیلی پیچیده تر از این حرفاست. مبانی فلسفی خاص خودش را دارد. برای مطالعه عمیق تر در این رابطه باید به کتب مربوطه سر بزنید. مثلا کتاب حکومت فرزانگان کتاب مناسبی است.
اما اینجا یکی از این مبانی رو مورد بررسی قرار میدیم. فکر میکنید بین دو سپاه امام حسین(ع) با 72 نفر یار، و سپاه یزید لعنة الله علیه با 30 هزار نفر، حق در کنار کدام قرار میگیرد؟ خب طبیعی است که از منظر من و شمای بچه شیعه، بلکه بچه سنی، بلکه شمای مسیحی و زرتشتی و یهودی و بلکه کل آزادمردان عالم، حق با امام حسین علیه السلام بود. ولی اگر از زاویه دموکراسی به قضیه نگاه کنیم، حق به طور صد در صد با سپاه یزید خواهد بود. چرا؟ چون از منظر دموکراسی مشروعیت با آن گروه، تفکر و عقیده ای است که طرفداران بیشتر و به اصطلاح رای بیشتری داشته باشد. یزید آن روز رای بیشتری داشت پس محق بود.
از منظر اسلام و فلسفه سیاسی اسلام، مشروعیت فقط از ناحیه خداوند صادر میشود. آن چیزی که در دست مردم است «مقبولیت» است. یعنی اگر تمام عالم به حضرت علی علیه السلام بگویند نه، باز هم مشروعیت برای حضرت امیر (ع) خواهد بود، ولی ایشان دیگر مقبولیت ندارند. پس آن چیزی که در اختیار مردم است مقبولیت است. حق نیست، حکومت است. حکومت از آن کسی است که طرفدار بیشتری داشته باشد. حال ممکن است این فرد مشروع باشد یا خیر. البته سر همین مسئله میشود ساعت ها بحث کرد. فعلا بحث را در همین جا داشته باشید تا بعد.
اما هدف اصلی پست این است که چون واژه «دموکراسی» ( که مرگ بر او باد ) کلیدواژه جریان های سیاسی چپ و راست ایران شده است و مفهوم دموکراسی همچون بتی است که سیاستمداران ما آن را می پرستند و با عنایت به مطالبی که عرض کردم، روسای جمهور چون رای مستقیم از مردم میگیرند، فکر میکنند خبری شده و فکر میکنند قاطر کدخدا اسبه!
بله آنها چون بر اساس اصول دموکراسی می اندیشند، به همین دلیل فکر میکنند مشروعیت شان را مدیون رای مردم هستند. پس چون محق هستند میتوانند جلوی ولی فقیه قد علم کنند. در حالیکه نمی دانند طبق فلسفه سیاسی اسلام، این امضای ولی فقیه است که مشروعیت آنان را اثبات میکند و رای مردم فقط حامل مقبولیت برای آنهاست.
اگر همین نکته را به آنها بفهمانیم قطعا مشکلات عدیده ای که گریبانگیر کشور بودند و هستند، پیش نمی آمدند.
خب یکم عجیبه تیتر!
بعضیا حتی رو اینکه ما «مدیریت اسلامی»، «فلسفه اسلامی»، «جامعه شناسی اسلامی»، «اقتصاد اسلامی»، یا «روانشناسی اسلامی» داشته باشیم هم حرف دارن. این علومی که نام بردم بر ارزشها، هستی شناسی و معرفت شناسی های متفاوتی ابتناء دارند. با این وجود خیلی ها معتقدند که همه اینها «علم» هستند و علم هم غربی و شرقی و دینی و غیردینی ندارد.
حالا در این گیرودار من اومدم میگم که «حسابداری اسلامی» هم داریم. این چه معنی خاصی میتونه داشته باشه؟ آیا جن زده شدم؟ آیا شب شام زیاد خوردم؟ اون علوم قبولی ارزش-مبنا هستند، ولی حسابداری که فقط تکنیکه. حسابداری اسلامی دیگه چیه؟ حرفا میزنیا!
خب حداقل بگذارید حرفم رو بزنم، بعد گیر بدید.
اولا فعلا روی این بحث نمیخوایم بکنیم که آیا مثلا اقتصاد اسلامی داریم یا نه. کسانی که معتقدند اقتصاد، اسلامی و غیر اسلامی ندارد، لطفا بقیه پست رو نخوانند. اما آنهایی که معتقدند اقتصاد اسلامی با اقتصادهای دیگر متفاوت است، چند ثانیه ای وقت بگذارند تا شاید مطلب خوبی گفته باشم.
فعلا روی اینکه حسابداری فقط تکنیک هست، یا چیزی بیشتر از تکنیکه بحث نمی کنیم. فرض بر این است که حسابداری چیزی جز تکنیک ثبت رخدادهای مالی نیست.
ولی نکته ای در اینجا مطرحه. اینکه حسابداری بر اصولی ابتناء دارد که اگر این اصول تغییر کنند، آنوقت حسابداری هم تغییر خواهد کرد.
بنده ضمن مطالعاتی که در فقه اقتصاد اسلامی داشتم، متوجه شدم که تعریف سود در اقتصاد اسلامی با تعریف سود در اقتصادهای مرسوم و غربی بسیار متفاوت است. یعنی مواردی هست که در اقتصادهای مرسوم هزینه محسوب میشوند ولی از منظر فقه اقتصاد اسلامی نباید جزء هزینه های تاجر حساب شوند. خب همین یه نکته کلی تفاوت ایجاد میکنه. اگر سود را حاصل تفریق هزینه ها از درآمدها تعریف کنیم؛ آنگاه اگر در تعریف هزینه ها و درآمدها تغییری رخ دهد به ناچار در میزان سود هم تغییراتی حاصل خواهد شد.
همین یه نکته منجر به آن میشود که میزان سود، میزان مالیات فرد، میزان خمسش، میزان زکاتش، میزان درآمدهای دولت از محل مالیات و زکات، جریانات حاصل از خمس و...تغییراتی زیادی بکنند.
ضمن اینکه همین نکته باعث تغییرات زیادی در سیاستها و رفتارهای تجارتی بنگاه نیز میشود. یعنی همین یه نکته اصلا رفتار یک تاجر مسلمان را از رفتار یک تاجر غیرمسلمان در حیطه بازاریابی به طور کلی متمایز میکند.
حالا اگر کسی خواست معروف شود، میتواند روی همین نکته کار کند.
اگر کسی نبود و اگر برای دکترا گرایش مالی و اقتصادی را انتخاب کردم، این موضوع یکی از گزینه های مهم رساله دکترایم خواهد بود.
از منظر اسلام ابزارهای تحقیق و کشف و فهم چهار مورد هستند؛ وحی و شهود و عقل و حس.
یعنی وقتی میخواهیم مطلبی را بررسی کنیم و به صورت اسلامی هم موضوع را انتخاب و هم روش تحقیق را برگزینیم، باید از این 4 ابزار استفاده ببریم.
ولی سوال این است که در طول زمان و در طی تکوین علوم اسلامی(از تفسیر قرآن گرفته تا اقتصاد و مدیریت) هر کدام از این ابزارها در برهه های مختلف چه نقشی را ایفا میکردند؟
مثلا اگر تکوین مدیریت اسلامی را به 4 عصر تقسیم کنیم(حالا شاید هم چند عصر بیشتر یا کمتر) در هر کدام از این اعصار، مثلا وحی به چه میزان نقش داشته است؟ آیا در همه دوره ها نقش وحی به یک میزان بوده است؟ یا گاهی بیشتر و گاهی نیز کمتر؟
بقیه ابزارها چطور؟
موضوع جالبیه واسه خودش!
گفتیم تفکر استراتژیک یعنی دیدن چیزهایی که بقیه نمی بینن، شایدم میبینن ولی درکشون نمیکنن. تفکر استراتژیک یعنی مشاهده واقعیت ها، یعنی فهم دقیق روابط بین اجزاء و نهادها. یعنی محاسبه درست وزن نقش هر بازیگری در حوادث مختلفی که به وقوع می پیوندند. یعنی اینکه بتونم بعد از دیدن نادیدنی ها، بعد از کشف روابطی که کمتر به چشم میان، فرصت هایی رو برای سود بیشتر و کسب سهم بازار بالاتر درک کنم. یعنی بفهمم نقشه بازی به جز شرایط فعلی، جور دیگری هم میتواند چیده شود.
ولی در این پست میخوام به ارتباط بین نظام آموزشی کشور و ایجاد تفکر استراتژیک عموم مردم بپردازم.
ببینید نظام آموزشی کشور ما یک نظام ریاضی محور هست. یعنی بچه های ما از اول ابتدایی یاد میگیرن که ریاضی گونه بیاندیشند. البته نقطه ضعف دیگری هم وجود داره، اینکه نخبه های ما معمولا میرن سراغ علوم کاربردی و مهندسی؛ که در واقع اصلا علم نیستند. بلکه کاربرد علم در عرصه زندگی اند. در علوم مهندسی علم تولید نمیشه، بلکه از علم موجود در عرصه های مختلف زندگی استفاده میشه. اما این مطلب، بحث اصلی این پستم نیست.
بحث اصلی در رابطه با سیستم آموزشی و تفکر استراتژیک هست. علم ریاضی که امروزه محور نظام آموزشی ما هست، یک علم خطی است. یعنی ۲×۲ همیشه برابر خواهد بود با ۴. و این نوع علوم دشمن بزرگ تفکر استراتژیک هستند. در تفکر استراتژیک باید بدونیم که گاهی ۲×۲ ممکنه برابر بشه با ۵۰۰۰، گاهی هم منفی ۱۰!
پس برای ایجاد و بهبود تفکر استراتژیک لازم هست که محوریت آموزشی ما از علم ریاضی به علوم دیگری همچون فلسفه، جامعه شناسی و یا تاریخ تحلیلی تغییر پیدا بکنه. البته شاید هم علوم دیگری.
پی نوشت ۱: این مطالب به این معنی نیست که نباید علم ریاضی تدریس شود، بلکه منظور این است که نباید محور باشد.
پی نوشت ۲: بعدها در این مورد که اصلا مدیریت استراتژیک به شکلی که امروز در ایران، و حتی جهان، آموزش داده میشود و بررسی میشود خوب هست یا نه هم مطالبی خواهم نوشت. علی الحساب فکر میکنیم که خوب است؛ علی الحساب!
